Hallo witte mensen; gesprek of dogmatische aanval

Lex Bohlmeiijer interviewde voor de podcast van de Correspondent onlangs Anousha Nzume. De aanleiding was het boek dat uitkwam van de actrice met Kameroense-Russische wortels: Hallo witte mensen. Het was een aangenaam gesprek, dat me uitnodigde het boek te lezen.

Het boek handelt over actuele thema’s als wit privilege, zwarte piet en culturele toe-eigening. Zaken waar ik me de afgelopen jaren bewuster van geworden ben. Bijvoorbeeld door de zwartepietendiscussie en de ontwikkelingen rond Sylvana Simons. En dan met name door de heftigheid die discussies hierover oproepen.

Zo hoorde ik weldenkende mensen dingen over Sylvana Simons zeggen die ze naar mijn stellige overtuiging nooit over een blanke mannelijke politicus zouden zeggen. En bij de zwartepietendiscussie werd een beeld van een onwrikbare culturele traditie voor het voetlicht gebracht, waarvan overduidelijk is dat die nergens op gestoeld is.

Met een groot deel van het betoog van het boek, dat toegankelijk geschreven is, ben ik het dan ook eens. Zo doet het me nadenken of ik bij de scoutingclub van mijn zoon eens moet beginnen over een aantal liedjes dat er gezongen worden (eerlijk gezegd voel ik daar wel een drempel). Toch riep het boek ook ergernis in me op. Zo interessant als het gesprek met Bohlmeijer was, zo belerend is de toon van het boek. Niet in de laatste plaats, doordat Nzume de lezers telkens toespreekt met lieve witte mensen. En daarbij de lezer reacties toeschrijft, die hij, wit of niet, helemaal niet hoeft te hebben.

Ik mis hier het gesprek (hoe moeilijk dat ook is te suggereren in een boek), een wederzijdse onzekerheid. Nzume doceert, begrip voor andermans positie voorwendend. Mij krijgt ze er niet in mee. En dat is jammer. Want van deze discussie is veel te leren. Bij tijd en wijle is het boek een eye opener. Ik zou het prettig vinden als ik daardoor aan het denken gezet wordt, in plaats van dat me opgedragen wordt hoe ik dien te denken.

Waar ik echt moeite mee heb is het laatste hoofdstuk over culturele toe-eigening. Het vaardigt een verbod uit op het overnemen van culturele kenmerken uit gemarginaliseerde culturen. Nzume geeft sterke voorbeelden: Boeddha-beelden in yogalessen die niets met Boeddha te maken hebben. Het komt voort uit een hang naar het exotische waar ik weinig mee heb. Maar verbieden? Belachelijk maken lijkt me een betere weg.

Want uiteindelijk komt een groot deel van de culturele vooruitgang voort uit de uitwisseling tussen culturen, met welke oorspronkelijke beweegreden dan ook. Dat tegengaan is de dood in de pot. Het lijkt ook uit te gaan van het waanbeeld dat de gemarginaliseerde culturen altijd zo geweest zijn. Terwijl ook zij geworden zijn tot wat ze zijn in contact met andere culturen. En zich zullen blijven ontwikkelen.

Wit privilege is een krachtig begrip, dat te denken kan geven. Het is belangrijk dat daar meer bewustzijn over ontstaat. De dogmatische aanval lijkt me daarvoor niet de geschikte methode.