Categorie: Muziek

Eind maart 2020. We werkten al twee weken thuis en dachten dat het nog wel enige tijd zou kunnen duren. Het team communicatie kreeg de vraag hoe we konden helpen de staf van de onderwijsinspectie bij elkaar te houden. We zorgden voor een gefilmde paasboodschap van de stafhoofden. Daarin vertelden ze onder andere naar welke muziek ze luisterden toen ze ooit aan het blokken waren voor hun eindexamen. We riepen collega’s op in een app-groep ook hun studie- en thuiswerkmuziek te delen.

Wisten we veel dat we eind december nog steeds thuis zouden werken. En dat de provisorische app-groep, aangevuld met een spotify- en youtube-lijst, nog steeds een bloeiend leven zou leiden en bijna tweeduizend nummers zou omvatten.

Halverwege april zag het er immers heel anders uit. Collega’s hadden enthousiast hun bijdragen gedeeld, Maar nu bloedde het een beetje dood, en ik stond op het punt om er de stekker uit te trekken. Maar iemand liet me inzien dat veel collega’s van de chats en de muziek genoten, zonder zelf telkens een actieve bijdrage te leveren.

Dus besloot ik er nog een slinger aan te geven. Vanaf toen opende ik iedere werkdag met een thema, met de uitnodiging om daarop te reageren. Wat steeds meer gebeurde.

De thema’s lopen zeer uiteen. Soms zijn ze gekoppeld aan de actualiteit. Soms gaan ze over het onderwerp van de muziek, over het gevoel dat de muziek oproept, instrumenten die er in voorkomen. Maar het kan ook gaan over guilty pleasures, geheimtips of muziek die met een levensfase verbonden zijn.

Na een paar maanden kwamen twee collega’s bovendien met een spel, dat we sindsdien iedere vrijdag spelen: het kettingspel. Als je een mooi vervolg ziet op het laatst gedraaide nummer (en de link kan van alles zijn), dan drop je het volgende nummer in de groep. Dat levert hele mooie combinaties op.

Wat maakt de muziek-app zo’n effectief middel om thuiswerkende collega’s bij elkaar te brengen? Daar spelen verschillende zaken een rol bij.

• Wie wordt er niet door muziek geraakt?
• Je kunt op ieder moment aanhaken en afhaken. Als je het druk hebt, volg je het even niet, als je behoefte hebt aan contact, dan stap je weer in. Dat kan op ieder moment (want je valt niet midden in een discussie), en de Fear of Missing Out is beperkt.
• Muziek nodigt uit om iets van jezelf te laten zien, maar het hoeft niet.

Muziek delen met collega’s heeft nog een bijzonder aspect. Op de werkvloer is een behoorlijke leeftijdsspreiding: van twintigers tot zestigers. Dat maakt de diversiteit groot, en zorgt ervoor dat er veel bij elkaar te ontdekken valt. [Daarom neem ik nooit een decennium als thema, maar bijvoorbeeld ‘welke muziek luisterde je toen je zestien was?’]

Natuurlijk loopt het niet altijd vanzelf. Soms moet je, naast de opstart ’s ochtends, een impuls geven. Maar het is essentieel om vrijheid te bieden. Gaat het een hele andere kant op, dan je het thema bedoeld had? Komt iemand de volgende dag met een nabrander? Alleen maar leuk, want de groep is uiteindelijk de baas.

De muziek-app is een bron van plezier, en houdt je ook verbonden met collega’s waarmee je wat minder in videovergaderingen zit. En je houdt er ook nog nieuwe muziek aan over. Zo ontdekte ik deze week de Nieuw-Zeelandse band L.A.B. en de Braziliaanse zangers Marilia Mendonça. Zo wil ik nog wel een tijdje thuiswerken.

50 Jaar geleden, op 10 april 1970, werd bekend dat The Beatles uiteengevallen waren. De wereld stond op zijn kop. Ik niet, althans niet hierom. Ik was nog geen vier

In de jaren daarna werd mijn hoofd gevuld met Beatles-songs. Het waren klassiekers zonder context. Ze waren er, maar deden me niet zoveel. Toen een studievriend bijvoorbeeld vertelde dat hij een Vrij Nederland-abonnement genomen had vanwege het geschenk, alle platen van The Beatles op cd, begreep ik er niets van. Wat moest je met die oubollige muziek?

En zo gingen de jaren verder.

Tot een jaar geleden. Een collega ging speciaal naar Antwerpen om The Analogues Abbey Road live te horen recreëren. Het riep mijn nieuwsgierigheid op. Wat miste ik? Er moest toch meer schuilen in die schijnbaar uitgekauwde nummers.

Dus begon ik te luisteren. Eerst de radioserie Get Back uit 1987. In 26 delen zet Hans Schiffers de geschiedenis van de band op een rij. Vervolgens de podcast Fab4Cast. Het enthousiasme van Jan-Cees ten Brugge, Wibo Dijksma en Michiel Tjepkema spatte ervan af. Zoals in de aflevering over de totstandkoming van Strawberry Fields Forever.

Ik leerde dat de bekendste nummers niet altijd de mooiste waren. In my life in plaats van All you need is love, Paperback writer in plaats van Yesterday (en morgen weer andere favorieten). Hoorde met wat voor een zorg ze tot stand waren gekomen. Hoe de band zich ontwikkeld had. En welk boek ik zeker moest lezen als ik meer wilde weten.

Mark Lewisohns Tune In is het eerste deel van wat uiteindelijk een driedelige biografie moet worden. Dit deel, dat loopt tot de opname van hun eerste lp begin 1963, beslaat al zo’n 900 pagina’s. Het beschrijft de afkomst en jeugd van The Beatles, hoe ze elkaar tegenkwamen, de optredens in Hamburg en de eerste stappen naar succes. Een omgevallen boekenkast dus? Wat heeft zo’n boek toe te voegen aan de gigantische hoeveelheid informatie op het internet? Zoals bij de Beatles Bible?

Gelukkig is het boek niet het droge werk dat de ellenlange bronnen- en gesprekken lijst doet vermoeden. Als ik het in een paar woorden moet samenvatten, dan koos ik voor ‘tot leven wekken’. De hoofdpersonen, de bijfiguren, het Liverpool van de jaren veertig tot het begin van de jaren zestig.

Lewisohn doet dat bijvoorbeeld door uitgebreid te beschrijven welke muziek populair was in Liverpool en welke nummers The Beatles vormden en inspireerden. (Iemand heeft alle muziek, 19 uur in totaal, in een Spotify-lijst gezet, een prachtige aanvulling op het boek). De opwinding rond de opkomende rock and roll, gecombineerd met de zwarte soul, en de eclectische smaak van vooral McCartney zorgden voor een uitzonderlijke mix. Een mix die hoogstwaarschijnlijk nooit in de Verenigde Staten had kunnen ontstaan, waar muzieksmaak en veel meer in hokjes verdeeld waren.

De beschrijving van de muziek is maar een onderdeel van de kaleidoscopische aanpak van Lewisohn. Hij geeft ooggetuigenverslagen (waarbij hij velen nog net op tijd sprak), analyseert de werking van de muziekindustrie, gebruikt sociologische en psychologische invalshoeken. Daarbij is zijn onderwerp breder dan John, Paul, George en Ringo (en de eerdere bandleden Stu en Pete). Hij laat ook uitgebreid zien hoe doorslaggevend de rol van manager Brian Epstein en en producer George Martin was.

Uiteindelijk ontstaat het beeld wat een onvoorstelbaar toeval het ontstaan en het succes van The Beatles was. De juiste mensen die elkaar op het juiste moment tegenkomen en elkaar niet loslaten. Pure chemie.

Het als het leven op aarde. Als de zon iets groter was, de aarde geen maan en magnetische polen had, als Jupiter het ruimte puin niet weegveegde, dan was het hier woest en leeg gebleven. Maar omdat we hier zijn, is het bijna ondoenlijk om een voorstelling te hebben van hoe groot de kans was geweest dat we er niet zouden zijn geweest.

Net zo is de muziek van The Beatles een gegeven dat niet weg te denken is. Maar als Paul op 6 juli 1957 niet in gesprek was geraakt met John, als niet twee andere bands de uitnodiging om in Hamburg op te treden hadden afgeslagen (en zo de kans aan The Beatles lieten), als George Martin niet gedwongen was om zes nummers van The Beatles op te nemen (hij vond hun muziek aanvankelijk niets), dan hadden we nooit van ze gehoord. En dat zijn maar drie van de vele beslissende momenten.

Na me maanden in The Beatles te hebben ondergedompeld, ben ik bekeerd. Het was niet zomaar een band, het was een wonder. En je weet: late bekeringen zijn het heftigst.

En dan staan we met de trilogie nog maar aan het begin. Lewisohn, nu 62 jaar, verwacht nog zo’n 15 jaar nodig te hebben om de reeks te voltooien. Deel 2 verschijnt zeker niet voor 2023. In de tussentijd genieten we maar van de muziek.