Raisonanz

  • Caraïbische dromen

    Caraïbische dromen

    Vanmiddag schuif ik digitaal aan bij het eerste college van de reeks Caraïbische dromen over post-koloniale literatuur van prof. Michiel van Kempen van de UvA. Voor het eerst in zo’n dertig jaar weer in de collegebanken.

    De lockdown en het thuiswerken maakt dit extra gemakkelijk en aantrekkelijk (is er een betere manier om de avondklok door te komen dan met een boek?). Dat was echter niet de hoofdreden om me in te schrijven.

    Ik bouw voort op een ervaring van een paar jaar geleden. Toen besloot ik een jaar lang alleen maar boeken van vrouwen te lezen. Ik had gemerkt dat ik veel meer boeken van mannen dan van vrouwen las. Iets hield me blijkbaar tegen om boeken van vrouwen open te slaan.

    Meestal is zit er achter je leeslijst geen vooropgezet plan. Hij vormt zich door microkeuzes: welk boek ga ik nu lezen? Onbewuste verwachtingen kunnen telkens die keuze beïnvloeden (‘boeken van vrouwen zijn saai’). Doordat de wijzer iedere keer dezelfde kant uitslaat, komt er ook geen impuls om de verwachtingen bij te stellen.

    Toen ik me op een dieet van boeken van vrouwen zette, veranderde mijn beeld. Of liever: het versplinterde. De verschillen tussen de boeken waren veel groter, dan de overeenkomsten. Het ‘vrouwenboek’ bestond niet. Ik las een aantal mooie boeken die ik anders niet gelezen zou hebben. Het heeft mijn leeservaring en mijn keuzemogelijkheden verrijkt.

    Op dezelfde manier merk ik dat ik voor het overgrote deel boeken van westerse (of Russische) auteurs lees. Waarom pak ik de boeken van niet-westerse schrijvers niet op? Ergens zit er blijkbaar de verwachting dat ze me minder zullen bieden.

    Daarom stort ik me nu een tijdje op de Surinaamse, Antilliaanse en indische literatuur. Zal het mijn blik verruimen? Wat gaat het doen met mijn taalgevoel? Ik ben benieuwd, en hou je op de hoogte.


    Deze blogpost maakt deel uit van een serie naar aanleiding van de collegereeks Caraïbische dromen door prof. Michiel van Kempen van de Universiteit van Amsterdam. Lees hier de andere blogposts.
  • Smeerboter en kattenzand

    Smeerboter en kattenzand

    Iedere dag zet de Vlaming Bert Bevers een gevonden boodschappenbriefje op zijn weblog Geef ons heden…

    Wat maakt het zo boeiend om elke dag zo’n briefje te bekijken? Is het de uitdaging om je een beeld te maken van de persoon die achter de opsomming van producten schuil gaat? (Duvel of soyamelk). De combinaties? (Smeerboter! en kattenzand). Vast.

    Maar het mooiste vind ik het handschrift. Onbespied schrift, niet bedoeld om ooit een ander onder ogen te komen. Meestal snel geschreven, net duidelijk genoeg om nog zelf te lezen. De laatste sporen van duizenden jaren handschriftcultuur.

    Dichterbij kun je niet komen: wensen geschreven voor zichzelf. Geprevelde dagelijksheid.

  • Ja, laten we het gezellig houden

    Ja, laten we het gezellig houden

    Vraag (Nederlandssprekende) Duitsers wat ze het mooiste Nederlandstalige woord vinden, en ze antwoorden gezellig. Dat blijkt uit onderzoek van het Haus der Niederlande van de Universiteit Münster ter gelegenheid van zijn 25-jarig bestaan. Waarschijnlijk zegt het én iets over hoe het woord bekt in Duitse oren én over hoe ze aankijken tegen Nederland. Ze vinden ons land gezellig.

    Hoe actueel is hun beeld van hun westerburen? Een blik in de Nederlandse literatuur doet het tegendeel vermoeden. Het woord gezellig kwam snel op aan het eind van de 18de eeuw. Het begrip, dat eerst alleen ‘zich in gezelschap bevinden’ betekende, kreeg toen de extra emotionele waarde. Rond 1900 kende het woord zijn hoogtepunt. Daarna begon het aan een gestage terugtocht.

    Het relatieve voorkomen van ‘gezellig’ in de teksten van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren, gemaakt met de ngram-viewer.

    Betekent die neergang dat Nederland ook minder gezellig geworden is? Heeft individualisering onze behoefte aan samenzijn verdrongen?

    We mogen dan gezellig zijn, veel buitenlanders schrijven Nederlanders ook nog een andere eigenschap toe: een uitgesproken lompheid. Je moet kunnen zeggen waar het op staat. Tegen alles en iedereen.

    Op het eerste gezicht spreken die twee eigenschappen elkaar tegen. Maar schijn zou kunnen bedriegen.

    Tijdens de periode van de verzuiling was het vanzelfsprekend wie er bij wie aanschoof. De ontzuiling maakte daar een eind aan. Gezelschapsvorming was geen automatisme meer, maar een keuze.

    Zou de lompe communicatie bedoeld zijn om te bepalen wie er in de gezellig kring past en wie niet? Wie zich aangevallen voelt door mijn woorden, hoort er niet bij, want het was maar een grapje.

    Dezelfde gezelligheidscrisis spreekt ook uit het verkiezingsprogramma van de PVV. In het voorwoord schrijft de partij ze dat ze terug wil naar het oude Nederland. “Een land zonder hoofddoekjes maar met oer-Hollandse gezelligheid en respect voor ouderen.”

    Draag je een hoofddoekje, of begin je over Zwarte Piet of slavernij dan ben je niet gezellig en mag je niet meer aanschuiven. (En heeft een Nederlander een dubbel paspoort, dan mag die zelfs niet stemmen.)

    Gezelligheid is niet meer knus bij elkaar kruipen, met hoe meer zielen hoe meer vreugd. Gezelligheid is verworden tot bepalen wie er niet bijhoort. We kiezen niet meer wie we erbij willen hebben, we kiezen voor wie we de deur gesloten houden.

    Van buiten, door Duitse ogen, ziet ons land er gezellig uit. Maar schijn kan bedriegen.

  • Zondag 7 februari 2021 – een lees- en luisterlijst

    • 💿 The Weather Station – Ignorance (Erwin Zijleman / De krenten uit de pop)
      ‘De krenten uit de pop’ is een een-mans-muziekblog, dat zeer interessant is als je van volwassen popmuziek houdt. Ik heb bij eerste beluistering al genoten van Ignorance van The Weather Station, dat hij gisteren besprak. Een heerlijke plaat van een Canadese folkrockband. Doet mij wel een beetje denken aan The Cowboy Junkies.
    • 💻 Heen-en-weergemail (Ludo Permentier / Instituut voor de Nederlandse taal)
      ‘Mail’ een modern woord? Vergeet het maar. Al was het vroeger een stuk trager.
    • 📰 On Ballet TikTok, a Place for Young Dancers to Be Real (Margaret Fuhrer / The New York Times)
      TikTok wordt steeds belangrijker in de danswereld.
    • 📰 Warum Männer sich so lange gegen die Demokratie stemmten (Katja Iken / Der Spiegel)
      Zwitserland kent pas vijftig jaar vrouwenkiesrecht. Hoe referenda tot achterlijkheid leiden.

  • Zaterdag 6 februari 2021 – een lees- en luisterlijst

    • 📻 Marga Minco (Karakters: de literaire podcast)
      Een wat ouderwets aandoende podcast-aflevering van het Vlaamse literaire platform Karakters, want enkel een monoloog. Maar wel een boeiende, waarin toegelicht wordt hoe belangrijk Marga Minco is geweest in de literaire traditie over de jodenvervolging.
    • 📰 Watch This Billion-Year Journey of Earth’s Tectonic Plates (Robin George Andrews / The New York Times)
      Fascinerende animatie van hoe de wereld door elkaar gehusseld is.
    • 📰 Klootzakken (Ester Naomi Perquin / De Groene Amsterdammer)
      Wat als ouderen konden meppen?

  • Vrijdag 5 februari 2021 – een lees- en luisterlijst

  • Maandag 1 februari 2021 – een lees- en luisterlijst

  • Zondag 31 januari 2021 – een lees- en luisterlijst

    (Aanvankelijk klopt de link naar het optreden van Martin Bootsma in De Taalstaat niet. Dat heb ik hersteld.)

  • Vrijdag 29 januari 2021 – een leeslijst

  • Donderdag 28 januari 2021 – de leeslijst

    • Weekend (Sander de Hosson / Carend).
      Hoe mooi is de zorg als je buiten de lijnen kleurt?
    • De Grote Vriendelijke Podcast met Jan Terlouw.
      De kinderboekenpodcast met en over de klassieke kinderboekenauteur.
    • Dekoloniseer Pippi Langkous in de klas, niet in de bib (Kris van den Branden / Duurzaam onderwijs).
      Wat te doen met kinderboeken met ideeën uit een andere tijd? Je moet ze niet kuisen, maar juist gebruiken om beter te leren lezen, betoogt deze hoogeleraar taalkunde uit Leuven.
    • Wappies, nee reltuig (Ewoud Sanders / Instituut voor de Nederlandse Taal).
      25 jaar schreef Ewoud Sanders voor NRC. Gelukkig heeft hij bij het INT een nieuw huis gevonden. Nu weet ik ten minste wie ik ‘wappie’ eerder heb horen gebruiken.