De trein naar Alkmaar leidt door eindeloos vlak landschap. Mooi, maar ook een beetje saai. Een grote tegenstelling met mijn reisdoel: de tentoonstelling over Allart van Everdingen (1621-1675).
Deze in Alkmaar geboren schilder kwam, opzettelijk of per ongeluk, rond 1644 terecht in Noorwegen. Waar een groot deel van de schilders uit de Republiek zich lieten inspireren door het Italiaanse licht, nam Allart het noorden mee naar huis.
Zijn landschappen maken een dubbelzinnige indruk. Aan de ene kant stralen ze, in hun diepe groen- en bruintonen, verstilling uit. De kleine mens- en dierfiguren versterken dat beeld. Maar tegelijkertijd stort het wilde water zich regelmatig bruisend van de hellingen af.
Wie kocht deze werken, en waarom? Houthandelaren ter herinnering aan hun Scandinavische handelsreizen? Of ook mensen die in het drukke verstedelijkte Holland behoefte hadden aan een rustig beeld? Dat laatste is misschien een projectie van mijn eigen behoefte. Het zorgde er in ieder geval voor dat de werken mijn aanspraken.
Overigens is de tentoonstelling uitgebreider dan de ondertitel ‘Meester van het ruige landschap’ doet vermoeden. Van Everdingen maakte ook schilderijen, tekeningen en etsen van Hollandse taferelen. Zijn tekeningen in bruine inkt ter grootte van een speelkaart geven een mooi doorkijkje naar het leven in de zeventiende eeuw.
En verstopt in een zijzaaltje zijn dan nog de vermakelijke prenten bij een uitgave van Reinaert de Vos te bewonderen.
Ik kende Allart van Everdingen niet. De mooie tentoonstelling, met uitstekende toelichtingen en audiotour, was een ontdekkingstocht die ik niet had willen missen. Nog te zien in het Stedelijk Museum Alkmaar tot en met 16 januari 2022.