Raisonanz

Krijg je ‘te veel’ democratie, dringt het tot de mensen door dat ze het zelf voor het zeggen hebben, dan hebben zij de neiging om daarvan te schrikken, af te zien van deelneming aan het besluitvormingsproces. Je krijgt dan de situatie dat een samenleving niet langer bereid is de verantwoordelijkheid te dragen voor haar eigen lot, en ook niet langer bereid is zich tegen aanvallen te verdedigen. Je krijgt dan die merkwaardige lafheidsverschijnselen. Je hoort dan bijvoorbeeld de mening dat bij een conflict tussen de democratie en haar vijanden niet zij schuldig zijn die de democratie aanvallen, maar zij die haar verdedigen.

Nederland, land waar de autoriteiten er een soort eer in stellen nooit iets te lezen en menen hun populariteit niet beter te kunnen vergroten dan door op cultureel gebied de boerenkinkel uit te hangen.

Als iets een literatuur dodelijk vervelend kan maken, dan is het wel: schrijvers die opereren vanuit een geloofwaardige wereld. Zij geloven in dezelfde realiteit als hun lezers en vice versa. Zij lijken op de door zoveel moderne mensen terecht zo verafschuwde geestelijken die hun geloof verijlen tot wat aanstootloos geaccepteerd kan worden. Of op de programmamakers die hun kunsten laten afhangen van kijkcijfers. Of op de politici die hun overtuigingen aanpassen aan de peilingen.

Niemand is in staat geschiedenis te maken, want deze is evenmin zichtbaar als het groeien van het gras. Oorlogen, revoluties, tsaren, Robespierres zijn haar desem, haar organische aanstichters. Revoluties worden gemaakt door mannen van de daad, door eenzijdige fanatici, door de genieën van de zelfbeperking. In een paar uren of dagen werpen zij de oude orde omver. Omwentelingen duren weken, vele zelfs jaren, maar daarna onderwerpt men zich weer tientallen jaren of eeuwenlang als aan iets heiligs aan de geest van bekrompenheid, die tot de omwenteling heeft geleid.