Jan-Willem Swane

Categorie: Beeldende kunst

  • Jan Hendrik Weissenbruch: het verstilde landschap

    In het Dordrechts museum hangt een schilderijtje van zo’n 30 bij 40 centimeter. Het toont een meer met witgetuigde zeilboten onder een kwartbewolkte hemel. Maar dan wel grotendeels verborgen achter een dijkje, wat bomen, een boerderij, een brug. Donker afstekend tegen het feestelijk blauw van de lucht. Het smalle brugdek bevindt zich ter hoogte van de horizon, zodat het de grens tussen water en lucht net aan het zicht onttrekt.

    Jan Hendrik Weissenbruch, Te Noorden bij Nieuwkoop (1901)

    Het ogenschijnlijk ingetogen werkje veroverde me meteen toen ik het een paar jaar geleden voor het eerst zag. Het leek figuratief en abstract tegelijk, veel meer nog dan het vroege werk van Mondriaan dat is. Vlakverdeling en kleur overschaduwden het beeld.

    (meer…)

  • De mooie dingen van 2023

    2023 was geen saai jaar. En dan heb ik het maar niet over de wereld, Nederland en mijn persoonlijk leven.

    Maar wel over al het moois dat ik mocht zien, horen en lezen.

    76 films

    Met als hoogtepunten:

    • The Banshees of Inisherin van Martin McDonagh
    • Dicht bij Vermeer van Suzanne Raes
    • The Blue Caftan van Maryam Touzani
    • Past Lives van Celine Song
    • Anatomy of a Fall van Justine Triet
    • Anselm van Wim Wenders
    • De bezette stad van Steve McQueen
    • Perfect Days van Wim Wenders

    75 tentoonstellingen

    Met als hoogtepunten:

    • Suze Robertson in Panorama Mesdag (Den Haag)
    • Vermeer in het Rijksmuseum (Amsterdam)
    • Cézanne in Tate Modern (Londen)
    • Brave New World in De Fundatie (Zwolle)
    • Op de kaart in het Nationaal Archief (Den Haag)
    • Ara Güler, a Play of Light and Shadow in FOAM (Amsterdam)
    • Anselm Kiefer in Voorlinden (Wassenaar)
    • Caspar David Friedrich in de Hamburger Kunsthalle

    52 voorstellingen

    Met als hoogtepunten:

    • Lebensraum van de Jakop Ahlbom Company
    • In the Dutch Mountains van NDT1
    • PART van OFFprojects, Ragazze Quartet and Salvador Breed
    • Ik zeg toch sorry van Theatergroep Aluin en Raymi Sambo Maakt
    • Bloodbitches van Nina de la Parra en Sanne Landvreugd
    • Flights of the Angakok van het Nederlands Kamerkoor en Lera Auerbach
    • Crashtest Ibsen van het Zuidelijk Toneel
    • Disgraced van Black sheep can fly

    36 boeken

    Met als hoogtepunten:

    • De beesten van Gijs Wilbrink
    • De kleine deugden van Natalia Ginzburg
    • Rebelse genieën van Andrea Wulf
    • Tussentijds van Peter Zantingh
    • Gebied 19 van Esther Gerritsen

    Het totale overzicht kun vind je in het Cultureel Logboek 2023.

  • Moderne kunst moeilijk? Dus niet.

    Moderne kunst moeilijk? Dus niet.

    Schilderen is een omslachtige bezigheid. Tussen idee en resultaat zit een lange weg van uitvoering. Waarom je zoveel moeite getroosten, als je tegenwoordig zoveel makkelijker beelden kan maken? Deze vraag drong mij zich op bij de tentoonstelling Brave New World in De Fundatie in Zwolle. Schrijver en kunstcriticus Hans den Hartog Jager laat er werk zien van 16 vooraanstaande schilders van onder de 40, van over de hele wereld.

    Op die vraag ‘Waarom schilderen’ lijkt de tentoonstelling geen eenduidig antwoord te geven. Daarvoor is de variëteit te groot. De bijna naïeve weergave van zijn homoseksuele leven door Louis Fratino. De plastische weergave van het zware Colombiaanse leven door Raquel van Haver. De geometrische weergave van vrouwelijkheid door Loie Hollowell. De sprookjesachtige verbeelding van Sanya Kantarosky. Het directe werk van de Braziliaan Antonio Obá. De wonderlijke landschappen van Marina Rheingantz. De abstractie van Anh Trãn. De weelderige patronen van Portia Zvavahera.

    (meer…)
  • Weerzien met een liefdevol portret

    Weerzien met een liefdevol portret

    Vandaag zag ik haar weer, Hendrickje Stoffels, Geliefde van Rembrandt, rond 1655 door hem geportretteerd. Althans, het wordt algemeen verandersteld dat zij te zien is op dit doek in de Londense National gallery.

    Hendrickje zit op een stoel. Ze heeft een warme bontmantel aan, die opmerkelijk ver openvalt. Een gouden ketting en kostbare oorbellen sieren haar. Ze zit ontspannen in de stoel. Haar houding lijkt hautain en liefdevol tegelijk. Ze is niet meer het dienstmeisje van weleer. Zie ik in haar linker oog, verscholen in het donker, haar zorg voor de toekomst? Een paar jaar later zou Rembrandt failliet gaan, en zou zij de touwtjes in handen nemen. Maar vooral zie ik Rembrandts eerbetoon voor de vrouw die zijn leven en werk mogelijk maakt.

    (meer…)
  • Vermeer: stop de tijd

    Vermeer: stop de tijd

    Het slaat natuurlijk nergens op, zo’n overzichtstentoonstelling. De werken van Vermeer zijn helemaal niet bedoeld om achterelkaardoor bekeken te worden. Het zijn doeken die herhaalde en langdurige aandacht verdienen. Pas dan geven ze hun geheimen prijs.

    En toch kun je de grote Vermeer-tentoonstelling in het Rijksmuseum niet missen. Al is het maar, omdat het altijd een feest is om oude bekenden te zien, zoals het Meisje met de parel uit het Mauritshuis en Het melkmeisje uit het Rijksmuseum. Maar echt bijzonderder is het nu eens die doeken te zien die je alleen van reproducties kent, uit Washington, New York, Berlijn, Tokyo. Want pas oog in oog zie je de prachtige kleuren en de subtiele details echt.

    (meer…)
  • De mooiste tentoonstellingen van 2022

    De mooiste tentoonstellingen van 2022

    65 keer liep ik dit jaar een Nederlands museum binnen. 65 keer liep ik weer voldaan naar buiten. Je kunt in dit land gerust iedere week naar een mooie tentoonstelling. Wat sprong eruit (in chronologische volgorde)?

    Kunstmuseum Den Haag: Paula Rego

    Schilderij door Paula Rego van een vrouw die in verslagen houding ligt op een rode stoffen ondergrond.
    Paula Rego, Love (1995)


    Net voor haar overlijden wijdde het voormalige Gemeentemuseum (ik blijf het maar zo noemen) een overzichtstentoonstelling aan deze Britse grand dame met Portugese wortels. Mooi om te zien hoe haar werk steeds indrukwekkender werd. En een goed voorbeeld hoe doeken pas beginnen te leven als je ze in het echt ziet. De diepte en plasticiteit van haar pastels is betoverend. Koppel het aan haar verhaal over macht in alle facetten, en je verlaat overdonderd de zalen. Ik probeerde daarna nog de Mucha-tentoonstelling in hetzelfde museum te bekijken, maar dat ging echt niet. De Rego-ervaring was zo overweldigend, dat er geen Mucha-zoet meer bij kon.

    (meer…)
  • Ragnar Kjartansson in De Pont

    Ragnar Kjartansson in De Pont

    Bij performancekunst loop je de kans dat je van te voren al te veel over het kunstwerk gelezen hebt, waardoor de verrassing uitblijft. Met die spanning vertrok ik naar Tilburg, om Time changes everything, de tentoonstelling van de IJslandse kunstenaar Ragnar Kjartansson (1976) in De Pont te bekijken. Het bleek een onterechte angst te zijn.

    Ik had dan wel gelezen over de in goud geklede gitariste die voortdurend een e mineur aanslaat, over de honderden schilderijen die Ragnar van een mannelijk model bij de Biënnale van Venetië had gemaakt (samen de ruimte dag na dag verder vullend met drankflessen en sigarettenpeuken), over de video’s waarbij zijn moeder hem in het gezicht spuugt, maar ik had nog niets gezien.

    (meer…)

  • 19 januari 2022: Paul Cézanne

    183e geboortedag van Paul Cézanne (1839-1906). (Post-)impressionistisch schilder. Enige kunstenaar waar ik ooit het museum ontvluchtte. Ik weet nog niet waarom, maar het greep me teveel aan. Alsof er een geheime wereld onder de stillevens lag.

  • 11 januari 2022: Mance Post

    97ste geboortedag van Mance Post (1925-2013). Illustrator van kinderboeken. Gaf Guus Kuijers Madelief een gezicht. Bracht de dierentuin van Toon Tellegen in beeld. Woonde haast onder de grond, omdat ze als ongetrouwde vrouw in Amsterdam amper woonruimte kon vinden. In 1979 verscheen Ik woonde in een leunstoel, haar getekende en (met hulp van Kuijer) op schrift gestelde jeugdherinneringen.

  • 6 januari 2020: Gustave Doré

    190ste geboortedag van Gustave Doré (1832-1883). Schilder, beeldhouwer en bovenal graveur. Bracht de Don Quixote, de Goddelijke Komedie en de Bijbel tot leven. Een boek met zijn platen is een boek voor het leven.