Jan-Willem Swane

Categorie: Tentoonstelling

  • De mooie dingen van 2023

    2023 was geen saai jaar. En dan heb ik het maar niet over de wereld, Nederland en mijn persoonlijk leven.

    Maar wel over al het moois dat ik mocht zien, horen en lezen.

    76 films

    Met als hoogtepunten:

    • The Banshees of Inisherin van Martin McDonagh
    • Dicht bij Vermeer van Suzanne Raes
    • The Blue Caftan van Maryam Touzani
    • Past Lives van Celine Song
    • Anatomy of a Fall van Justine Triet
    • Anselm van Wim Wenders
    • De bezette stad van Steve McQueen
    • Perfect Days van Wim Wenders

    75 tentoonstellingen

    Met als hoogtepunten:

    • Suze Robertson in Panorama Mesdag (Den Haag)
    • Vermeer in het Rijksmuseum (Amsterdam)
    • Cézanne in Tate Modern (Londen)
    • Brave New World in De Fundatie (Zwolle)
    • Op de kaart in het Nationaal Archief (Den Haag)
    • Ara Güler, a Play of Light and Shadow in FOAM (Amsterdam)
    • Anselm Kiefer in Voorlinden (Wassenaar)
    • Caspar David Friedrich in de Hamburger Kunsthalle

    52 voorstellingen

    Met als hoogtepunten:

    • Lebensraum van de Jakop Ahlbom Company
    • In the Dutch Mountains van NDT1
    • PART van OFFprojects, Ragazze Quartet and Salvador Breed
    • Ik zeg toch sorry van Theatergroep Aluin en Raymi Sambo Maakt
    • Bloodbitches van Nina de la Parra en Sanne Landvreugd
    • Flights of the Angakok van het Nederlands Kamerkoor en Lera Auerbach
    • Crashtest Ibsen van het Zuidelijk Toneel
    • Disgraced van Black sheep can fly

    36 boeken

    Met als hoogtepunten:

    • De beesten van Gijs Wilbrink
    • De kleine deugden van Natalia Ginzburg
    • Rebelse genieën van Andrea Wulf
    • Tussentijds van Peter Zantingh
    • Gebied 19 van Esther Gerritsen

    Het totale overzicht kun vind je in het Cultureel Logboek 2023.

  • School in het Fotomuseum Den Haag

    School in het Fotomuseum Den Haag

    In het begin de tentoonstelling School: verliefd, verloofd, verslapen in het Fotomuseum Den Haag zie je foto’s van kinderen die de school ingaan. Meestal op hun rug gezien. In de laatste zaal zien we weer kinderen naar buiten gaan, rennend en met blije gezichten. Het lijkt alsof de kinderen hun individualiteit verliezen wanneer ze de school binnen gaan. Onderdeel worden van een systeem en een klas. En pas bij het naar buitengaan hun vrije zijn herwinnen. De school als dwangbuis.

    (meer…)
  • Kaarten aan de wand

    Kaarten aan de wand

    In een kast in mijn ouderlijk huis zaten twee laatjes. In de ene lagen sigaren. In de andere al even ouderwetse voorwerpen: landkaarten en plattegronden. Als ik ergens naartoe wilde, rommelde ik door deze la. Bijna altijd vond ik dan wel de juiste Falkplan-plattegrond.

    Een ding ergerde mijn vader mateloos over zijn verzameling. De uitgevers zetten wel trots op de voorkant van iedere kaart welke druk het betrof, maar niet in welk jaar de kaart was samengesteld. Hij zocht het op in de kleine lettertjes weggestopt in een hoekje van de kaart, en stiftte het jaartal op de omslag.

    3 tentoonstellingen: teken van nostalgie?

    Het is inmiddels nostalgie. Niet alleen de kaarten in het laatje, maar ook het gerommel met de jaartallen. Want nu kaarten bijna allemaal digitaal tot ons komen, zijn er geen edities meer. De kaarten worden continu aangepast. Daarmee is de romantiek ook een beetje verdwenen. Het langzaam uiteenlopen van het kaartbeeld en de werkelijkheid, het vastgelegde verleden, we worden er niet meer mee geconfronteerd. We zitten in een continu hier en nu.

    Als kaarten een nostalgisch product zijn geworden, is het niet zo vreemd, dat er op dit moment 3 tentoonstellingen aan zijn gewijd:

    (meer…)
  • Moderne kunst moeilijk? Dus niet.

    Moderne kunst moeilijk? Dus niet.

    Schilderen is een omslachtige bezigheid. Tussen idee en resultaat zit een lange weg van uitvoering. Waarom je zoveel moeite getroosten, als je tegenwoordig zoveel makkelijker beelden kan maken? Deze vraag drong mij zich op bij de tentoonstelling Brave New World in De Fundatie in Zwolle. Schrijver en kunstcriticus Hans den Hartog Jager laat er werk zien van 16 vooraanstaande schilders van onder de 40, van over de hele wereld.

    Op die vraag ‘Waarom schilderen’ lijkt de tentoonstelling geen eenduidig antwoord te geven. Daarvoor is de variëteit te groot. De bijna naïeve weergave van zijn homoseksuele leven door Louis Fratino. De plastische weergave van het zware Colombiaanse leven door Raquel van Haver. De geometrische weergave van vrouwelijkheid door Loie Hollowell. De sprookjesachtige verbeelding van Sanya Kantarosky. Het directe werk van de Braziliaan Antonio Obá. De wonderlijke landschappen van Marina Rheingantz. De abstractie van Anh Trãn. De weelderige patronen van Portia Zvavahera.

    (meer…)
  • De ontregelende kracht van Cézanne

    De ontregelende kracht van Cézanne

    Als ik Rembrandt zeg, waar denk je dan aan? En Picasso, Van Gogh, Vermeer? Dikke kans dat je dan de Nachtwacht voor ogen ziet, Guernica, de Zonnebloemen, het Meisje met de parel.

    En Cézanne?

    Bij Cézanne weet ik het niet. En dat is tekenend, want zijn werk mikt niet op een heftige indruk. Hij schilderde stillevens, landschappen, verstilde mensen. Onderwerpen die op het eerste gezicht weinig tot de verbeelding spreken.

    Pas als je langer kijkt, beginnen zijn doeken te leven. Zo sterk, dat het verschillende keren een stevige emotie bij me opriep. Ooit liep ik het Metropolitan Museum of Art in New York uit, omdat een Cézanne me te veel geworden was. Ik moest een luchtje scheppen.

    (meer…)
  • Weerzien met een liefdevol portret

    Weerzien met een liefdevol portret

    Vandaag zag ik haar weer, Hendrickje Stoffels, Geliefde van Rembrandt, rond 1655 door hem geportretteerd. Althans, het wordt algemeen verandersteld dat zij te zien is op dit doek in de Londense National gallery.

    Hendrickje zit op een stoel. Ze heeft een warme bontmantel aan, die opmerkelijk ver openvalt. Een gouden ketting en kostbare oorbellen sieren haar. Ze zit ontspannen in de stoel. Haar houding lijkt hautain en liefdevol tegelijk. Ze is niet meer het dienstmeisje van weleer. Zie ik in haar linker oog, verscholen in het donker, haar zorg voor de toekomst? Een paar jaar later zou Rembrandt failliet gaan, en zou zij de touwtjes in handen nemen. Maar vooral zie ik Rembrandts eerbetoon voor de vrouw die zijn leven en werk mogelijk maakt.

    (meer…)
  • Vermeer: stop de tijd

    Vermeer: stop de tijd

    Het slaat natuurlijk nergens op, zo’n overzichtstentoonstelling. De werken van Vermeer zijn helemaal niet bedoeld om achterelkaardoor bekeken te worden. Het zijn doeken die herhaalde en langdurige aandacht verdienen. Pas dan geven ze hun geheimen prijs.

    En toch kun je de grote Vermeer-tentoonstelling in het Rijksmuseum niet missen. Al is het maar, omdat het altijd een feest is om oude bekenden te zien, zoals het Meisje met de parel uit het Mauritshuis en Het melkmeisje uit het Rijksmuseum. Maar echt bijzonderder is het nu eens die doeken te zien die je alleen van reproducties kent, uit Washington, New York, Berlijn, Tokyo. Want pas oog in oog zie je de prachtige kleuren en de subtiele details echt.

    (meer…)
  • Koninklijk borduren

    Koninklijk borduren

    Links een sjiek stenen huis waarin een wisselkantoor gevestigd is. Rechts een vervallen lemen huis (de bamboestaken steken door de muur heen) waarin gegokt wordt. Het is een van de vele geborduurde voorstellingen op de Chinese gordijnen uit het Huis ten Bosch, die nu te zien zijn bij de tentoonstelling Koninklijk borduren in het Textielmuseum in Tilburg. En hoewel de gordijnen hun beste tijd gehad hebben, is het nog steeds te zien hoe geraffineerd de voorstellingen zijn, hoe genuanceerd de textuur en de kleurschakeringen. Er zijn prachtige voorstellingen op te zien van het dagelijkse leven in China, van vogels, huizen en bruggen, van boeren, vissers en handwerkers.

    Detail van de Chinese gordijnen met wisselkantoor en gokhuis.
    (meer…)
  • New York in slow motion

    New York in slow motion

    Stapvoets trekt de camera langs het New Yorkse trottoir. De mensen lijken stil te staan of bewegen traag.

    We kijken naar de film Street van James Nares uit 2011. Hij gebruikte een highspeedcamera (waar je ook zo mooi vallende druppels mee kunt filmen) vanuit een auto. Van de maximaal 6 seconde durende shots monteerde hij een film van een uur. Begeleid door lome gitaarmuziek van Thuston Moore (van Sonic Youth)

    (meer…)
  • De mooiste tentoonstellingen van 2022

    De mooiste tentoonstellingen van 2022

    65 keer liep ik dit jaar een Nederlands museum binnen. 65 keer liep ik weer voldaan naar buiten. Je kunt in dit land gerust iedere week naar een mooie tentoonstelling. Wat sprong eruit (in chronologische volgorde)?

    Kunstmuseum Den Haag: Paula Rego

    Schilderij door Paula Rego van een vrouw die in verslagen houding ligt op een rode stoffen ondergrond.
    Paula Rego, Love (1995)


    Net voor haar overlijden wijdde het voormalige Gemeentemuseum (ik blijf het maar zo noemen) een overzichtstentoonstelling aan deze Britse grand dame met Portugese wortels. Mooi om te zien hoe haar werk steeds indrukwekkender werd. En een goed voorbeeld hoe doeken pas beginnen te leven als je ze in het echt ziet. De diepte en plasticiteit van haar pastels is betoverend. Koppel het aan haar verhaal over macht in alle facetten, en je verlaat overdonderd de zalen. Ik probeerde daarna nog de Mucha-tentoonstelling in hetzelfde museum te bekijken, maar dat ging echt niet. De Rego-ervaring was zo overweldigend, dat er geen Mucha-zoet meer bij kon.

    (meer…)